Donostiya erre zanetik eun urte buru
Donostiya-n 1913-ko Uzta-n izandako
batzaldiyan lenbiziko sariya irabaziya
I
Errudun gaxo batek lezaken
eraz jasorik biotz nerea
auzpez nik orain eskatzen dizut,
zeru ta lurditz onen jabea,
goitizlari on eskerdunari
demaiozuken argibidea.
Betor, betorkit sapai urdingo
asnas illezkor laguntzallea,
otoitz ordañez erantzun ori
bigal zaidazu, Jaun Egillea!
Lañu goiztarrez oi dan bezela
goronz banatzen likurt ezea
eresi leunaz jaso nai nuke
gizaldi baten oroitz maitea.
Mendi zut, itxas, osiñ beltz, itur,
arizti, saroi t'emengo beste
sortitz oroen almen gordeak...
ernaldi batez mugi zaitezte;
jardun, eta lei omengarrien
alaitasunaz itz oiek bete!
Goronz biotzak; jai eder ontan
lengo gau illun, lengo naigabe
larrien ordez zori guziyak
berdin gabeko poza dakarte!
Indar-ba, gogoz mendi-kolkoak,
jardun oyarka ler egin arte,
t'omen-ots oiek nere muñetan
irudi-garra piztu bezate!
II
Poztu gintezke, bañan ez dator
poz au min gabe pozkid'ostean,
malko larrien gai samiña du
jai aundi onek bere sortzean.
Bizitz osoen iraupenagaz
oroituko da gure lurrean
gaur eun urte gertatu zana
nagusi zegon uri xarrean.
Egintz makurra!; nork ez iduki
gogo ta biotz bar-barrenean;
nork ez oartu laiozgarrizko
ondamen ura gaurko egunean?
Iñor t'ezeren kezka txar gabe
zeudelarik lo bete-betean
turmoi-eztanda bezin ots gogor
durduritsu bat gau illunean
entzun ondoren erritar aiek
arkitu ziran ustekabean
lagun ez bañan erasotzeko
griña zekarten etsai tartean;
t'etsaikeria gau artan ala
orro naspillaz ari zanean
utsun beltzetik sortze gaizto'n bat
irauli zala esan zeikean.
Ordu samiñak, ordu luzeak...!
Ta zer itxaron era batean
baldin bazeuden zeru ta lurra?
Noralde bat nun? Goi aserrean
danbateko latz izugarriak;
laido t'ilkintza baizik ez bean!
Oldartze bidez, jo ta burruka,
erdu zanetik etsai-jazarra,
anai gureak zer doakabe!
itxumusturik an il bearra.
Ojuka lertzen alkarren billa;
aztar onik ez; gud'otsabarra
belarrondoan, t'iñoiz antsizko
erantzun eri bakar-bakarra!
Ama gaxoak umeai deika
beren karraxi ta deadarra
egin aldiro... bertan gaubaren
errai beltzetik lezaundi-tarra
sortu liteken eraz irtenda
an zetorkien gudari-tzarra
odol iturri biurtu zale
aurtxoen askai zegon bularra.
Ergal, gago, ta seinduen aldez
azkortu arren gazte zangarra...
alper-alperrik!, eskutsik eziñ,
eziñ osatu besoko indarra.
Goibel alderontz ikaragarri
gallendurikan sua ta garra
zati gorien labe zan, laister
Gaztelupe-ko Donosti zarra,
t'irakiñezko zurrunbilloaz
gainka zebillen itxas-aparra.
Gogamendurik arratz artako
sutori bizi t'illundenarra,
eriotz-ardall, istillu gorri,
ango zorigaitz t'ango negarra...
ez dakit, ez, nik zenbateraño
madarikatu guda-zakarra!
Jaun leyal batzuk izanik buru,
laguntzemalle gure Goikoa,
begiyak lauso, asnasa larri,
txinpart-arrotze t'arerioa
zegon aldetik irten zan estu
taldetxo bakan gizagajoa.
Bizigaindu soill errukarriak
igarotako aldatz aroa,
nork adirazi...? o! mutu bego,
bego sor nere itz-arazoa,
ango nekien esangarritzat
egokigo da negar tantoa.
Eriotzaren itzal astuna
berekin zeukan arrats gaiztoa
noizbait arindu t'egun berriyak
zekarren garaiz bezte giroa
nabaitu zuen zubietako
Aizpuru-tarren baserritxoa.
Etxe kondaira'r ospetsu artan
bildu ziran, ta beren gogoa
an indartu zan txit agitz urte
geien zituan aiton zintzoa
jardun zanean esanaz: –«Arren!
il diranentzat otoitz beroa
egin lenbizi; gero kementsu
osaturikan degun asmoa
errautsetatik uri berri bat
politez len zan baño aregoa
jaso zagun ta geron egintzaz
alaitu bedi gure kolkoa».
Iritzi oni beste lagunak
bertan emanik baimen osoa
egun ark dakar Donostiyaren
etorkizun goi-goienekoa.
–Zaindari leyal maite-maiteak:
nere biotzak daukan naigoa
beteko badet sapai urdiñdik
bertena dagon Euskal-basoa
gai billa igaro t'ondoren pozaz
ezti dariyon oroitz gozoa
itz apur oien bidez jasorik
eskeñitzera gogotsu noa!
Agur, agur Jaun Argidotarrak
entzun agurka lur t'itxasoa,
sort'ots onegaz beti-betiko
urrundu bedi guda-zantzoa!
III
Ua Basojaun, aztandu ari!
ez dek iretzat Euskal-erria,
onek ez dik nai entzun geyago
algara likits izugarria.
Alde-ba ernendik; leitza zuloan
bego biraudun orrolaria;
alde lenbailen, erdu zaigu-ta
Maitagarri-ren goit'eresia!
Lurditz osoan banatzeraño
berri-onaren pozezko aria
ega bizkorrez txit gallen, aisa
jasorik izen omengarria
mendirik-mendi, ibarrik-ibar
aupa!-ka dabil oiartz aundia;
t'oiartz ori da gaur Donostiko
zorionaren mandataria.
Gogoz arturik Zubieta-ko
batzargillien erakutsia
ondorengoak aurrera beti
eramanikan lengo iritzia
beren jarraitzaz gallen t'argiro
ara nun duten Uri berria,
ara zer txukun; osagarritzat
erregiñ baten apainduria
soñean dauka, oñetan berriz
itxas-bits arro txuri-txuria
muñ emateko guraz amilka
urbiltzen zaion apar garbia;
illargi betez jausten danean
gabiro leun zoragarria
Aitormendiko alabak udan
ortxe daukate jolas-tokia.
Amesgillerik obenak ere
naiz lotan piztu bere irudia
naiko lan iñoiz ikusten beste
aiñ uri polit arrigarria.
oroitz maitien kutxa dontsua,
argi darion poz-iturria,
zeruko irripar alai, urdiña,
zeru-ber-bera, o, Donostia!,
bear dan ainbat zu goititzeko
ipiñigatik arret aundia
arret utsaz, ai! ezin iritxi
luma nar baten goititz-aldia.
Auñamendiko tontorrak eta
Erniyo, Buruntz, Alar, Aizkorri,
artzai-mutillen oyu zoliaz
agurka daude Donostiya-ri;
baserrietan amona xarrak
seask'alboan «lo, lo» kantari
gaurko eresiaz aurtxoai amets
egiñ-erazten, amets on ori
gerora noiznai oroitutzean
izan dezaten biotz-algarri.
Ingurutatik ara,... badatoz
pakezko zenbait irrintzilari
agertz alai bat emanik orla
beren barruko jai aundiyari.
Begira berriz goiko basotik
orain sortu dan taldetxoari;
lore-sail eder bizi bat ere
egokiago ezin etorri;
nesk'aratz mardul muxu gorriak:
zuen aizpegan arinka jausi!
Anaitasunez guziok emen
adirazirik poz au alkarri
irteer'on bat eman zayogun
gure animako atsegiñari.
Zabiltz euskaldun txistularia,
jo gogoz, ekin «Baso-dantza»-ri;
aupa, mutillak!, iji-ojuka
fest'oyu t'abar, arin, biyurri,
pozaren-pozaz gau-ezkill'arte
jardun gazteak, buru-belarri.
Gora ta gora guraso zarrak,
gora Donosti, omen berari;
izen maite au esker-otoitzaz
zerutaraño iritxi bedi!