IRAKURGAYA
Floro ta ni agorrill
girotsu batian
irten giñan etxetik
mendirako ustian,
Zeru garbi urdiña
zegoan artian
eta belaun indarrak
aitu bitartian
txit ondo gijoazen
naiz gure kaltian.
Ibar eta basuak
utzirik atzian
laister arkitu giñan
lañu mordopian;
tximistaren keñura
odoi beltz tartian
Basojaun ageri zan
gaubaren atian.
Argi nabar gorriyak
mendi tontorretan
oiek baziruditen
zeudela garretan;
lurra dar-darka senti
genduen oñetan
t'iñolaz ere ezin gu
zutik egon bertan.
Itsasua orroka,
t'aldi batzuetan
urontziyak astintzen
bere aparretan.
Gogorikan sendona
irudipenetan
gerta zitzaigunakin
laister jarriko zan.
Ontan,... baso beltzetik
abarrots aundiya
guregan urbildu zan
ikaragarriya.
Gero, sortu zan andik
aiton gudariya
balitz bezela mundu
onen galgarriya:
kopet illun zimurra,
zaiñtsu, itxusiya,
begirakuna berriz
su-txingar biziya.
Iges egin nai, bañan
eziñ ibiliya,...
aren burni-besotan
gendukan gerriya!
Ego-aize gogorrak
luma bezin errez
gudari ark besotan
zedukan indarrez
jaso giñun, zer aisa!
Ibar-mendi gañez.
Illunpe nagi ura
oñazkarren bidez
igaro zun aitonak
algara ta parrez.
«Arrizorayo» utzi ta
bean gure aurrez
suzko lez aundi artan
betea kanborrez
errekan amildua
zegoen «Beriñez»...
Begirakun zorrotza
egiñik aurrena
astin-aldi gaiztoaz
bireztu zun ega
ixkanbil errakoyak
zebiltzan aldera.
Zorabioz betea
nik buru ergala
goiberatua neukan
aiton arengana.
Irrintz t'oyu makurrak
gure gaiñ-gañera
ardall aundizko naspill
batez zetozela
bultza zigun etsayak
zulo latz batera.
Su-gar, tximist, eriotz,
karraxi t'algara,
ortots izugarrien
durunba dar-dara;
zurrunbilloka noiz nai
erauntsi zakarra
ari t'ari billuzten
ango baso zarra.
Gero, goitik egiñaz
zantso deadarra...
sortu zan nik ezdakit
nor ta nungo-tarra.
Lezak oyartu arren
gu biyon negarra...
etzan iñor kupitzen,
iñor ez gugana!
Burrukan il ta bizi
Uzturre-menditik
ogei milla gudari
alde banetatik
agertu ziran eta
laister amildurik
inguruko lats arro
t'itur burutatik
etzetorkigun etsai
ujola besterik.
Emakume aratz bat
zauriaz beterik
azaldu zan argiro
odoi beltzetatik;
antxe bere oñetan
belaunikaturik
gure Aitor ber-bera
ikusi nuen nik.
Leizaran-go lats eta
bere itur-alde
guziak jasa gorri
batez bezelaxe
odolezturik gugan
zetozen asarre.
Basojauna zirudin
bizardun bat antxe
sortu zan, eta berau
eskutatu arte
zer gerta zitzaidan nik
esan eznezake.
Indar ezaren indar
denak nere jabe
egiñikan gelditu
nitzan zentzu gabe.
Aitor-en eresiak
negola nabaitzen
entzun ik urrutiko
mendiyak oyartzen
nere biotz gaxua
asi zan piztutzen
ta lengo naigabea
zorion biurtzen.
Egun txintaz basoa
nagiyak astintzen
ari danean bezin
girotsu, goizaren
errañuzko laztanaz
orain zijoazen
lausoz beterik neuzkan
begiyak argitzen.
O, zer atsegiñ-aldi,
zer goiz ugariya
azkenerako ala
nigan etorriya.
Gau-itzalak urratzen
asirik argiya
alaitasunez laister
bete zan guziya,
ibar, saroi, baso ta
Uzturre-mendiya.
Onen gañez ageri
zan txukun goitiya,
Eusko-tar on guzien
amatxo garbiya.
Nere laguna ta ni
zoraturik iya
jeisten asi ta laster
aingeru txuriya
oztin-lumadun ega
bikañez jantziya
aurreratu zitzaigun...
agertz zerutiya!
Eskuban zeramakin
zapi bat aundiya
ta txit argiro bertan
pizmen au jarriya:
Gora, gora euskaldunak
gora Euskal-erriya!