Ameriketan egondako euskaldun baten etorrera
I
Irten nitzala amabost urte
gutxiyen izango dira
etorkizunak deiturik itxas
arunzko mundu berrira.
Amabost urte!; geroztik zenbat
aldiz nere sorterrira
gabero lotan ametsen bidez
iritxitako alderdira
urrungaitzaren leloaz andik
egon ote naiz begira!
Ai, alakotan amets-egoak
lumaz jantziko balira!
Bizitz makurra dagonarentzat
zelaundi gorri batean
onek zer eman zai luzetzirik
ango bakartasunean.
Goyen, eguzki kiskalgarriya,
itzaltxo bat ere ez bean,
gaztañ, aritz ta pagoen ordez
zuaitz igar bat aurrean
Malko tantoak lore biyurtu
albalitezke lurrean...
O, zuaitz bakar maitagarriya,
Ceiba zarra, zure oñean
nere amari eskeintzeko, zer
lore-sorta negikean!
Nekazaritzak naiko lanbide
eman arren gizonari
urte txar batek beste bat ona
ondoren badakar noski.
Etsipen gaiztoz iñoztu gabe
itxogiten dakinari
Goiko-Jaunaren kupitasunak
laguntza demaio beti.
Sinismen onek indartu eta
ekiñik gogoz lanari
azkenerako alor zallaren
emaitzaz ordaiñ ugari
jasorik noizbait arkitu nuben
bear ainbat osagarri.
Ala goiz batez zeru-sapaya
oztadarrez apaindurik
bere uztai-petik igarotzeko
Jainkoak ipiñi balit
beziñ egoki t'adikor ango
marbollean ikusirik...
sortu zitzaidan poz ura nola
adirazo nezake nik?
Uztai ark margo ainbat erridi
euskel-abendak izanik,
oroitz ederrez beste uztargi bat
nere gogoan pizturik,
burua makur baña biotza
zerutaraño jasorik
esker-otoitzak egin-da gero
ostera lengo bidetik
onuntz aldera biurtu nitzan
alaitasunez beterik.
Emengo muga noiz agertu zai
ontziyan aurreko ertzetik
itxasoaren urrunditz artan
begirakuna josirik
netorren garaiz nere buruan
etzebillen beste gauzik
len egindako ametsen gai zan
sorterri maitea baizik!
Noizbait iritxi ta lur oni muñ
ematez asper eziñik
naikunde beroz agur negion
agur! biotz bar-barrendik.
* * *
Baña... poz ura, zer igeskorra!;
esandako eraz andik
etorri t'emen gaur dakustana...!
ez det sinisten oraindik!
II
Nun dira nere lagon zar aiek,
nun dira emengo jolas garbiak;
nun dira gaur, min, erbest'aldean
gabero neuzkan poz-irudiak
t'esnatze garaiz ixuritako
malko samiñen ordaiñgarriak?
Arrotz ote naiz lur ontan ere?
Nora biurtu nere begiak?
Aberats nator baña dirutsez
eziñ osatu lengo zoriak!
Ara nun dauden arizti, soro,
borda, baserri txuri-txuriak,
ibai, osiñ-beltz, errot, ola zar
jauregi-orma untzez jantziak;
emen daude nik umetan piper
egin-da utzirik eskol-aldiak
biyurrikeriz gau-eskill arte
jolasten giñan bazter maitiak:
udare-baratz, igari-leku,
txori-muño ta kilker-tokiak;
emen zut-zutik len bezin goitar
ikusten ditut Euskal-mendiak,
baña nere gaiñ amilka datoz
asperen batez oroitz guziak!
Nun ote nago? Nere belarri
zuloak euskal-itz jator zale
ernai daruzkat bañan oraindik
ez det, ez, entzun bat-bakarra-re;
emengo zori t'aztar geyenak
etsai dirala esan nezake.
Aldi latz ontan latzena gero
zetorkidanik oartu gabe
jayot-etxeronz urbildu naiz ta...
o! zer gerta zait; ama! nun zaude?
Erantztm mutu betillunkorra
besterik ez an! Geroztik nere
zentzu nastuen irudipenez
biotz-mugira larrien mende
ill zan amaren galdezka nabill
bordarik-borda, aterik-ate;
ta nere leyaz errukiturik
«ero gaxua!» batzuk diyote...
* * *
Etxe-inguruko pagoen orri
bakanak orain udazkenean
aizeak jo ta mitxirrik illen
antzera zurbil datozenean
txantxangorri bat ni beziñ eri
adar billuztu baten gañean
kantari dakust maitaro bere
kabi sollaren aldamenean.
Txori gaxua, etzaite ixildu;
biyok eretsu jardun gaitean;
doakabe naiz, ta zu bezela
nere barrengo negu beltzean
zorigaitzaren txantxangorriya
negarrez dabill arantz tartean!